Kwartalnik "Przekrój" w wersji online

Ziemniak czy kartofel? Wszystko Będzie Dobrze

„Przekrój” przekształca się w Fundację Przekrój, ale nie traci swojego wyjątkowego charakteru. O zmianie, która jest naprawdę dobrą zmianą, pisze Tomek Niewiadomski

Wierszowane życzenia dla Czytelników „Przekroju” napisał Zbigniew Machej

Smutne, śmieszne, wzniosłe i groteskowe wydarzenia z całego roku wybrane przez redakcję „Przekroju”

„Ojciec zawsze się spieszył, był wiecznie rozdrażniony, nieobecny, zajęty romansami i wymyślaniem nowych dowcipów” – Zbigniewa Lengrena, kultowego rysownika „Przekroju” i twórcy Profesora Filutka, wspomina córka. Przypominamy artykuł, którego autorką jest Katarzyna Lengren

Kto jest kim na okładce zimowego „Przekroju"? Wszystko wie Katarzyna Lengren

Każdy nieznany, a nadający się do druku utwór Stanisława Lema, wydobyty z jego przepastnego archiwum, to prawdziwy rarytas literacki. Kulisy znalezienia opowiadania Lema „Polowanie” przybliża Stanisław Bereś

Psychodeliczna podróż potrafi gruntownie przeorientować wszystko, co myślimy o sobie i świecie dookoła. Umożliwia nam wyjście poza opowieści, które na swój własny temat tworzymy i w których bywamy – dosłownie – uwięzieni. Z Michaelem Pollanem – który wie, co mówi – rozmawia Tomasz Stawiszyński

Historia czechosłowackiego LSD to jeden z największych fenomenów drugiej połowy XX stulecia. Jak to możliwe, że niemal przez ćwierć wieku w komunistycznym państwie tysiące ludzi, w tym wielu popularnych artystów, np. Karel Gott, mogło całkowicie legalnie zażywać środki psychodeliczne? Sprawie przygląda się Aleksander Kaczorowski

To rzadkość, by jeden autor stworzył zarówno antyutopię, jak i utopię. Wyjątkowa rzadkość, by oba dzieła były wybitne i przetrwały próbę czasu. Zdaje się, że znany jest tylko jeden taki przypadek: przypadek twórczości Huxleya. Pisze Tomasz Wiśniewski

Interesująca publikacja słynnego huraganu współczesnego świata akademickiego, przenikliwego analityka ludzkiej kondycji, który podobnie jak Samuel P. Huntington zajmuje się zagadnieniem wielkości naszej cywilizacji. Pisze Tomasz Wiśniewski

Ponieważ nie wiadomo dokładnie, kiedy Era Wodnika się zaczyna, „Przekrój” ogłasza: niech zacznie się dziś. PS Właściwie ogłasza to Łukasz Kaniewski

Anastazja żyje samotnie na Syberii w całkowitej harmonii z naturą, która zresztą służy jej z oddaniem. Biega boso po lesie, żywi się listkami i jagodami, śpi w szałasie (w przypadku niskich temperatur w objęciach prawdziwego niedźwiedzia), raduje się, wywija salta, śpiewa i przy okazji zmienia świat siłą swoich myśli. Jej polskich naśladowców wytropiła Ewa Pawlik

U progu Ery Wodnika postsowiecki New Age uprawia futurologię, zna się na geopolityce i błyskotliwie szuka ścieżek łączących staroegipską wiedzę tajemną, obłęd cywilizacji technicznej i znaczenie public relations w zarządzaniu państwem. O kulcie Anastazji opowiada Andrzej Olejniczak

Raj wszędzie trwa tak długo, jak długo nie wiemy lub nie pamiętamy o tym, co mu przeczy. Jest możliwy przez chwilę i przez przypadek kosztem nieświadomości i przełączenia sumienia w tryb stand-by. O wizjach raju na Ziemi rozważania snuje Renata Lis

Zilustrowała Joanna Grochocka 

Hiszpańska Marinaleda to miasteczko utopia. Nie ma w nim biedy, bezrobocia ani problemu mieszkaniowego. Nasi reporterzy pojechali tam, by porozmawiać z burmistrzem i mieszkańcami. Łukasz Kaniewski, Barbara Budziaszek

Na podstawie badań prowadzonych w Afryce, Azji i obu Amerykach noblistka Elinor Ostrom opracowała osiem prostych zasad mądrego i sprawiedliwego korzystania z zasobów wspólnych. Streścił je dla Was Filip Konopczyński 

Macie ochotę na podróż do niebiańsko pięknego miejsca, gdzie turystyka przynosi pieniądze, ale bez tłumów turystów? Gdzie nietoperze żywią się nie krwią i mięsem, lecz owocami, a rekiny wyglądają jak gitary? Zabierze Was tam Joanna Domańska

Jeśli „Ogród rozkoszy ziemskich” Hieronymusa Boscha został stworzony ku zabawie dworzan, to może zamiast się zastanawiać, co ten obraz przedstawia, warto oddać się przyjemności jego uważnego oglądania – do kontemplacji zachęca Grażyna Bastek

Wokół „Ogrodu rozkoszy ziemskich” narosło wiele legend i wydumanych nadinterpretacji. Najnowsze badania, przeprowadzone po godzinach przez redakcję „Przekroju”, sugerują jednak, że nie należy doszukiwać się w obrazie Boscha wyrafinowanych ezoterycznych nauk. Dowody przedstawia Mateusz Kołczinger

Być może już niedługo nie będziemy pytali, czy Bóg istnieje, tylko jaką ma moc obliczeniową. Stworzenie sztucznej, wszechmogącej istoty, która jednocześnie będzie przedmiotem kultu, to cel powstałej niedawno organizacji religijnej The Way of the Future. O religii Doliny Krzemowej pisze Tomasz Stawiszyński

Tym razem w naszym alternatywnym PRZEKROJU przez historię Rzymianie zapuścili się na wielką równinę, przez którą przepływa rzeka Vistula, i bardzo się im tu spodobało. Opowiada Adam Węgłowski

Warto wiedzieć, co na wakacjach sprawia nam przyjemność. Gorzej, gdy poziom zadowolenia zaczyna być mierzony w procentach. O urlopowym dramacie pewnej pary matematyków w swojej dramatycznej kronice kryminalnej opowiada Jarek Westermark

„Przez cały dzień chodziło mi się niezwykle ciężko. Ledwo powłóczyłem nogami. »Czy jestem chory? – myślałem smutno. – Czy się starzeję?«”. Kolejną dawkę najkrótszych nowelek przedstawia Wszystko Będzie Dobrze

Miło jest pospieszyć w Boże Narodzenie do krewnych i przyjaciół, ale może tak pozwolić sobie na półtorej godziny tylko dla siebie? Jak za pomocą łososia i szampana zatrzymać czas, radzi brytyjska pisarka Jeanette Winterson

Przedstawiamy zimowe wiersze prosto z Islandii m.in. o tym, że śnieg nigdy nie topnieje w małżowinach trolli.

Islandzkie legendy głoszą, że świat miał powstać dzięki zamarzniętej krowie. Z jej wymion wypłynęły cztery rzeki, które wykarmiły całą Ziemię. Opowieść o lodowcach snuje islandzki pisarz Andri Snær Magnason

Doprawdy, trudno jest wyrazić w słowach, co przeżywa w zimie krowa. Tę próbę podjął poeta Zbigniew Machej

Dwa obrazy wydobyte z pamięci. Jeden to raj utracony, drugi – jego przeciwieństwo. O miejscach i nie-miejscach rozważania snuje Tomasz Stawiszyński

„Właściwie nie zależy mi na Lyonie. Jeden nocleg, punkt przesiadkowy, w drodze z północy na południe”... O miejscach, w których mogłaby zamieszkać, pisze pisarka i eseistka Anna Arno

Ziemia, jak każda planeta z problemami, potrzebuje czasami wsparcia. Z dobrymi poradami, tym razem w roli trenera osobistego, przyszło trio Wszystko Będzie Dobrze

Czy czas może pokonać miłość? Niektórzy twierdzą, że nie. A czy miłość może pokonać czas? Na to rzadziej zadawane pytanie odpowiedzi udzielają losy Henryka Ochorowicza i królowej Marysieńki, które opisał Tomasz Wiśniewski

Uroboros, czyli wąż pożerający własny ogon, od tysiącleci symbolizuje cykliczność. Losy tego gada w różnych kulturach śledzi Paweł Janiszewski

Nie ma sensu rozdzielać przeszłości od teraźniejszości. Wszystko i tak istnieje w mitycznej epoce Czasu Snu, która jednocześnie jest i jej nie ma – tak o życiu i upływie czasu myślą Aborygeni. Pisze Aleksandra Reszelska

Czasem leci, czasem się wlecze. Minuta wcale nie równa się minucie – przynajmniej dla naszego mózgu. Postrzeganie czasu może zależeć od samopoczucia, wieku, sumy życiowych doświadczeń, a nawet tego, czy czekamy na prezenty pod choinką, czy na wizytę u dentysty. Pisze Agnieszka Fiedorowicz

Alternatywą dla dogmatycznej pewności nie jest otchłań zwątpienia. Gdy wydaje ci się, że świat wokół się wali, gdy gaśnie światło wiedzy, a ciemnota podnosi głowę, nie musisz szukać ratunku w butelce wina. Perskiego poetę Omara Chajjama czyta Adam Aduszkiewicz

Czytelniku, zapraszamy do zabawy! Dopasuj myśli o czasie z ich autorami. Na samym dole znajdziesz odpowiedzi.

Bittunion, unductor, orhercelon, aftsking czyli słownik nieoczywistych smutków przedstawia Piotr Stankiewicz

Ludzie jedzą mniej niż kiedyś. W sensie zróżnicowania, nie ilości pożywienia. Nasza dieta w 80% składa się z zaledwie kilku roślin. O jedzeniu, o którym zapomnieliśmy, rozmawiają prof. Jarosław Dumanowski, Magdalena Kasprzyk-Chevriaux  

„Każda zakochana pamięć przechowuje swoje magdalenki” – pisał Julio Cortázar. A jakie potrawy Ciebie przenoszą w czasie? Monika Kucia

„Pewnego dnia, jak opowiadają w bułgarskim kraju, ludzie mieli już dość surowej, srogiej zimy. Mróz był tak przejmujący, że wystosowali do Boga prośbę, by uwolnił ich od tego dokuczliwego brzemienia...” Tę i inne bajki filozoficzne przedstawia Michel  Piquemal

O fałszywych wspomnieniach i o tym, skąd się biorą, pisze Julia Shaw

Genom jest jak książka kucharska: taka stara, poplamiona, z notatkami na marginesach. O fascynujących odkryciach epigenetyki pisze biolog ewolucyjny i bioinformatyk January Weiner

Wilki, bakterie, wieloryby, koniczyna, staruszki... wszystkie organizmy są ze sobą powiązane. W sposób naukowy i ścisły dowodzi tego Mikołaj Golachowski

Danger, Achtung, Tehlike, Pozor!!! O kłopotach z oznakowaniem atomowych śmieci opowiada Łukasz Kaniewski

Nasz zegar atomowy będzie miał dwie zalety: nie będzie się spieszył ani spóźniał. Oraz jedną wadę: nie będzie chodził. Pisze Łukasz Kaniewski

Niezwykła rozmowa ze słynnym Qfwfq, jedyną znaną istotą rozumną, która już w zamierzchłej przeszłości wyzwoliła się spod upływu czasu. Wywiad przeprowadził niezawodny Tomasz Wiśniewski

O drzewach i o kosach pisze poeta, reportażysta, kulturoznawca i ornitolog Michał Książek

Do lektury wiersza o kosach zachęca autor Michał Książek

Do lektury opowiadań osobiście zachęca rosyjski pisarz surrealistyczny Daniel Charms

O tym, skąd wzięła się w architekturze moda na oszczędzanie i dlaczego współczesny minimalizm można porównać do lubrykantów, z Pierem Vittoriem Aurelim, włoskim architektem, nauczycielem akademickim i intelektualistą, rozmawia Zygmunt Borawski

Od jesieni 2017 r. mieszkańcy rosyjskiej stolicy mogą się cieszyć wspaniałym „darem” od prezydenta Władimira Putina. To olbrzymi park w sercu starej Moskwy, opodal placu Czerwonego i Kremla. Pisze Michał Murawski

Założenia były proste: miasto tworzą sami mieszkańcy, wszędzie można się szybko dostać, a każdy element zabudowy łatwo przesunąć w inne miejsce. Ale projekt Constanta Antona Nieuwenhuysa miał być nie tylko awangardowym dziełem urbanistycznym i architektonicznym, lecz także wielkim eksperymentem społecznym. Martyna Nowicka

Polska Stacja Antarktyczna będzie miała nowy budynek. Jego nietypowa, aerodynamiczna bryła zostanie podniesiona na wysokość 3 m, dzięki czemu śnieg i wiatr będą swobodnie przelatywały pod bazą. Pisze Zygmunt Borawski

Zwykli śmiertelnicy nie mają tu wstępu. Przed wejściem nie ma wojska ani ochrony, ale żeby przekroczyć próg, trzeba być wysłannikiem organizacji, która zgromadziła tu produkty. O miejscu, którego drzwi są zamknięte przez 350 dni w roku, opowiada Zygmunt Borawski

Gdy w 1932 r. duński cieśla Ole Kirk Christiansen z powodu kryzysu musiał rozpocząć produkcję zabawek, nawet nie przypuszczał, jakie będą tego konsekwencje. Jego nowe produkty: drewniane kaczki, samochodziki i traktory, przetestowane na czterech synach, zaczęły zdobywać coraz większą popularność. Historię Lego przybliża Wojtek Antonów

Wiersz z archiwum z 1947 roku, którego autorem jest Konstanty Ildefons Gałczyński

Pies Fafik wyszczekał, zapisała Ewa Pawlik

Zimowe to i owo przedstawia jedna z 492 688 Ew zamieszkujących Polskę, czyli Ewa Pawlik & Łukasz Kaniewski

Myśli o czasie, który według Mrożka „jest zawsze aktualny”.

O niezwykłym wynalazku Grzegorza Weleszewskiego z Instytutu Nauk w Inowrocławiu, wehikule do formatowania czasu, opowiada Tomasz Wiśniewski

Krótkogadek, lengrafioł, słowiandron... Kolejną dawkę purnonsensowych form literackich inspirowanych twórczością Stanisława Barańczaka przedstawia Marcin Orliński

Satyrycy muszą trzymać się faktów bardziej niż politycy. Kto pozwoli sobie na manipulację albo mijanie się z prawdą, ten wypada z gry. Z brytyjskim komikiem, autorem kultowego w Stanach Zjednoczonych programu „Przegląd tygodnia: Wieczór z Johnem Oliverem”, rozmawia Artur Zaborski

Wojna dziś nie ma końca, rozlewa się na peryferie – logistyczne cmentarzyska, pozostałości biurokratycznego ładu, porzucone inwestycje... O nowej powieści pakistańskiego pisarza Mohammeda Hanifa „Red Birds” pisze Paulina Wilk

„Bałtycka syrena”, „Zabobonnik codzienny” i „Dziwny dom nad Wisłą”. Trzy niezwykłe książki artystyczne przedstawia Justyna Machnicka

Skąd wziął się znak nieskończoności rymuje redaktor Łukasz Kaniewski

Czy zwykłe samochody już wkrótce zostaną wyparte przez pojazdy autonomiczne? Technicznie jest to możliwe, ale są przeszkody innej natury – pisze o nich Łukasz Lamża

Fragment „Czterech róż dla Lucienne” zilustrowała Joanna Grochocka 

Ziemniak niejedno ma imię... Ciekawostki językowe o ziemniaku, ziemniaczane gry i zabawy, a także Ziemniaka na Tinderze przedstawia trio Wszystko Będzie Dobrze