Dlaczego ewolucja nie nadąża

Nie ma takiej dziedziny kultury, najosobliwszego wierzenia czy zwyczaju, w którym uczeni i uczone oczarowani teorią Darwina nie staraliby się odnaleźć  „znaczenia ewolucyjnego”. Niezależnie od tego, czy był to język, religia, agresja, monogamia, poligamia czy zakony ascetyczne, we wszystkim dopatrywano się funkcji i cech „adaptacyjnych” czy też ukrytych możliwości przedłużenia gatunku.

Ciekawym eksperymentem myślowym jest jednak podejście odwrotne – próba krytycznej analizy narzędzi, w które wyposażyła nas ewolucja, z punktu widzenia współczesnej cywilizacji. Niedostosowani Adama Harta to książka podchodząca do sprawy w taki właśnie sposób.

Zanim ludzkość wynalazła Internet i komputery, centralne ogrzewanie i prywatne osiedla, samochody i banki, a nawet zanim w ramach rewolucji neolitycznej przeszła na osiadły tryb życia, przez dziesiątki tysięcy lat żyła w zgoła odmiennych warunkach. Ewolucja nie przystosowała naszych ciał i umysłów do życia w XXI-wiecznym mieście. Homo sapiens fizjologicznie niemal się nie zmienił od prehistorii, a świat, w którym żyje, jest już zupełnie inny. Z tej sprzeczności, zdaniem Harta, wynika wiele naszych problemów, nie tylko cywilizacyjnych, ale i prywatnych.

Brytyjski badacz i popularyzator nauki na niezliczonych przykładach ukazuje kolizje, do jakich dochodzi między naszą naturą a stylem życia. Począwszy od otyłości i diety (pierwsze poważne kłopoty naszego gatunku wynikają już z rewolucji neolitycznej i porzucenia zbieractwo-łowiectwa na rzecz uprawy – przez nią staliśmy się niżsi, wątli, z „tendencją do karłowacenia”), przez stres oraz bakterie wpływające na naszą odporność, aż po agresję i nałogi, Hart ukazuje, jak obecnie rozmijamy się ze swoim ewolucyjnym przeznaczeniem.

Każdy z rozdziałów to antologia naukowych badań na określony temat. Dzięki nim możemy się dowiedzieć, czy powszechne dziś choroby autoimmunologiczne są skutkiem urbanizacji i dobrobytu. Czy media społecznościowe wywołują depresję? Ilu znajomych możemy mieć bez nadwyrężania możliwości poznawczych naszego mózgu? Czy ludzka pięść ewoluowała, by lepiej uderzać? Czy szybko wykształcona zdolność do trawienia alkoholu wynika z powiązanych z nim korzyści reprodukcyjnych? Czy stres powoduje raka? Na wszystkie te pytanie autor udziela rzetelnych odpowiedzi w oparciu o najnowsze ustalenia najbardziej poważanych naukowców i instytucji badawczych.

Hart, inaczej niż wielu teoretyków socjobiologicznych, jest wyczulony na nadużywanie teorii ewolucji do wyjaśniania świata spraw ludzkich, dzięki czemu jego rozważania są zdroworozsądkowe i przekonujące. W świetnie napisanych Niedostosowanych znalazło się również miejsce na wciągającą anegdotę (nie wiedziałem, że pierwszy badacz, który zwrócił uwagę, na uzależnienie ludzkości od narkotyków, niemiecki baron Ernst von Bibra, wyszedł bez szwanku z 49 pojedynków) i na dowcip. Książka Harta pozwala znacznie lepiej zrozumieć problemy, z którymi borykamy się na co dzień – od tych egzystencjalnych aż po gastryczne.

Data publikacji: 11.04.2022