
3582/2023
W letnim numerze piszemy o szacunku dla wszystkich istot – ludzkich i pozaludzkich. Ponadto zastanawiamy się nad zmierzchem antropocenu, poznajemy południe Afryki i zgłębiamy temat ego: czym tak naprawdę ono jest i jak je poskromić?
Kwartalnik "Przekrój" w wersji online
Czytaj

Historyjka
Historyjka na dobry początek: Mnich
Kwartalnik / kultura
Pewien indyjski mnich medytował pod drzewem figowym i przeczuwał, że za chwilę dozna oświecenia. Co stało się dalej?
Czytaj

Spis myśli – 3/2023
Kwartalnik / kultura
Co poeci, reporterzy i filozofowie mówili o szacunku, ego, życzliwości i kotach?
Czytaj

Przekrój wiosny 2023
Kwartalnik / społeczeństwo
Wesołe, smutne, dobre i złe wiadomości wybrane dla Państwa przez redakcję „Przekroju”.
Czytaj

Najkrótsze nowelki – 3/2023
Kwartalnik / kultura
„Dyktando”, „Biwak”, „Turkusowa woda” – polecamy dzieła kolektywu humorystyczno-prozatorskiego (do przeczytania w minutę!).
Czytaj
Takie lato

Historia z okładki
Takie lato
Historia z okładki
Kwartalnik / społeczeństwo
Kto rządzi w pierwszym lipcowym „Przekroju” z roku 1955? Oczywiście młodzi. Już zaraz przedefilują też ulicami Warszawy, przynosząc ze sobą trzeszczące dźwięki jazzu, modę na egzystencjalizm i nadzieję na zmianę.
Czytaj

Haiku letnie – 3/2023
Kwartalnik / kultura
Lato – podobnie jak wiosna, jesień i zima – sprzyja lekturze haiku. Oto wybrane przez nas utwory na tę porę roku.
Czytaj

Makabreska
Makabreska – Pola
Kwartalnik / kultura
O mękach nieszczęsnej Poli, w dodatku przeżywanych po śmierci. Ilustracja Sebastian Kudas, pisze
Czytaj
Supermoc

Supermoc
Rozmowa o życzliwości
Kwartalnik / społeczeństwo
Życzliwość powstała na drodze ewolucji po to, abyśmy mogli przetrwać – przekonuje Brian Hare, antropolog ewolucyjny. Jednak źle pojęta, może łączyć się z nienawiścią.
Czytaj

Mądry wywiad – 3/2023
Kwartalnik / kultura
Wyjątkowa rozmowa z założycielem nieistniejącego brytyjskiego Klubu Błędów.
Czytaj

wierszówka
Bardzo lubię…
Kwartalnik / kultura
Letnią wierszówkę wybrał krytyk literacki Marcin Orliński. Nieopublikowany wcześniej wiersz Grzegorza Wróblewskiego z komentarzem autora.
Czytaj

Opowiadanie
Całe szczęście
Kwartalnik / kultura
W filmach zdradzany mąż chwyta za pistolet i w amoku strzela, kochanek ucieka, żona płacze – nikt z całej trójki nie myśli w takiej chwili o jedzeniu. A jak to się dzieje w opowiadaniu?
Czytaj

Żyć życzliwie
Kwartalnik / społeczeństwo
Oczywiście, że najlepiej wszystko zaczynać od poniedziałku, ale ta zasada nie dotyczy ćwiczeń życzliwości. Dobrze wdrożyć je od zaraz, choćby metodą małych kroków. One też mogą nas daleko zaprowadzić.
Czytaj![*** [o kosmitach]](/public/upload/articles/thumb/647dd1ed094c1.jpg?1686751965)
![*** [o kosmitach]](/public/upload/articles/thumb/647dd1ed094c1.jpg?1686751965)
wierszówka
*** [o kosmitach]
Kwartalnik / kultura
Wiersz z najnowszego tomu poezji „Późne słońce” (wyd. Wolno) autorstwa naszego kolegi, zastępcy red. nacz. „Przekroju”.
Czytaj
Plantropocen

Plantropocen
Jak dzisiaj warto czytać Darwina?
Kwartalnik / społeczeństwo
Spróbujmy spojrzeć na człowieka na nowo, uznać jego kruchość i ulotność. Filozofia szuka dziś różnych sposobów na przezwyciężenie antropocentryzmu. Pomóc w tym może klasyczna teoria ewolucji.
Czytaj

Szacunki w życiu codziennym
Kwartalnik / kultura
Co szanować i szacować, aby wszystko było dobrze?
Czytaj

Piękne umysły
Kwartalnik / społeczeństwo
Różnimy się – myślimy na różne sposoby, inaczej przetwarzamy informacje. Fragment książki autystycznej profesorki zoologii
Czytaj

Bogactwo istnienia
Kwartalnik / społeczeństwo
Każde życie ma pełnię i sens, za to zupełnie pozbawiony sensu jest podział na lepszych i gorszych. Odmawianie zwierzętom i osobom z niepełnosprawnością pełnej godności i wartości zubaża nas samych.
Czytaj

Opowiadanie
Wywody wrednej wrony
Kwartalnik / kultura
Historyjka o tym, jak sympatyczny gołąb usłyszał o filozofii biocentryzmu z dzioba swojej mało sympatycznej przyjaciółki.
Czytaj

Koci punkt widzenia
Kwartalnik / nauka
Natura dała kotom umiejętność nocnego widzenia, ale za to pozbawiła je możliwości dostrzegania koloru czerwonego. Co jeszcze wiadomo o kocim oku?
Czytaj

Gry i zabawy z kotem
Kwartalnik / kultura
Inspiracje dla opiekunów kotowatych przedstawia kolektyw humorystyczno-behawiorystyczny
Czytaj

Kto kogo miau?
Kwartalnik / społeczeństwo
Od szatańskiego pomiotu do kociej osoby – zmiana, która dokonała się w postrzeganiu kotów, więcej ma wspólnego z nami niż z nimi.
Czytaj

Koty w kulturze i historii
Kwartalnik / kultura
Dlaczego koty nie ochroniły króla Popiela? I czy to prawda, że protoplastą konia trojańskiego był wielki kotowaty?
Czytaj

Quo vadis, felis?
Kwartalnik / społeczeństwo
O tym, że koty rządzą całym światem, wiadomo od dawna. Jednak fakt, że zajmują też dawne miejsce psów, jest zupełną nowością. Na czym polega ten fenomen, wyjaśnia francuski eseista i znawca historii zwierząt.
Czytaj

Morał z pazurem
Kwartalnik / kultura
Uczmy się od kotów, a szczególnie od tego najsłynniejszego – w butach! Jego historia nie tylko ukazuje, ile jest w nas z kociej natury, lecz także podpowiada, że aby zmienić swój los, trzeba najpierw odważnie ruszyć w nieznane.
Czytaj

Nietykalny
Kwartalnik / kultura
Łapać kota wbrew jego woli to prosić się o kłopoty. W jednej sekundzie spokojnie reperuje prymus, w drugiej – sieje zniszczenie. Polecamy jeden z najsłynniejszych fragmentów w literaturze!
Czytaj

Mistyk paradoks
Kwartalnik / kultura
Guru, który ubolewał, że uznawano go za guru. Dla wyznawców – nauczyciel wolności, dla krytyków – dyktator. Gieorgij Gurdżijew podlegał łatwym ocenom, ale na ile one były wspólne z prawdą?
Czytaj

Co z tego ego?
Kwartalnik / kultura
Twardy negocjator między pragnieniami a moralnością – ale też delikatna psychiczna skóra, która jednocześnie rozdziela i łączy te dwa różne światy. Następcy Freuda przejęli pojęcie ego, ale postrzegają je w szerszej perspektywie.
Czytaj

zdrowe życie
Ukojenie
Kwartalnik / społeczeństwo
Tybetańscy mistrzowie przekonują, że cierpienie i poczucie niespełnienia w życiu to wina ego. Pomyślmy o uwolnieniu się od niego.
Czytaj

Psychotest: Jak duże masz ego?
Kwartalnik / kultura
Odpowiedz na kilka pytań i zyskaj pewność – doradzają następcy Freuda, kolektyw humorystyczno-psychoanalityczny Wszystko Będzie Dobrze.
Czytaj

Podstęp
Kwartalnik / kultura
Opowiadanie grozy o pułapce, w którą autor został wciągnięty przez oko.
Czytaj

sztuka
Artyści i ich Ich
Kwartalnik / kultura
Gdyby słynny austriacki psychoanalityk widział performans Mariny Abramović albo słynną wystawę Yves’a Kleina, mógłby swoje prace wzbogacić o cenny materiał badawczy. Ego to ważny temat w sztuce, a jeśli komuś jest ono niezbędne, to właśnie artyście.
Czytaj

Bliscy pustelnicy
Kwartalnik / kultura
Czego mogą dzisiaj nauczyć nas egipscy mnisi, mistrzowie odosobnienia i ascezy?
Czytaj
Sztuka życia

zdrowe życie
Sztuka życia
Rozmowa z Ravim Shankarem
Kwartalnik / społeczeństwo
Gurudev Sri Sri Ravi Shankar – nauczyciel duchowy i założyciel fundacji Art of Living – o potrzebie pokoju, sile uśmiechu oraz ukojeniu, które dają oddech i medytacja. Rozmawia
Czytaj

zdrowe życie
W koło to samo!
Kwartalnik / społeczeństwo
Tylko pozornie upływ czasu łączy się z bezustannym postępem. W gruncie rzeczy najważniejsze prawdy od wieków pozostają niezmienne.
Czytaj

zdrowe życie
Guru o dobru
Kwartalnik / społeczeństwo
Polecamy medytację, wiersz i miniwykłady Raviego Shankara.
Czytaj

zdrowe życie
Szczypta strachu
Kwartalnik / społeczeństwo
Czym jest strach i co ma wspólnego z miłością? Przedstawiamy wykład Raviego Shankara.
Zobacz

Zdjęcia z kwartalnika
RPA – Santu Mofokeng
Media / Foto
Dla Mofokenga ważny był duchowy wymiar fotografii. Mówił, że istotą jego pracy nie jest to, co widać na tych zdjęciach, tylko to, czego nie widać, ale czuć.
Czytaj
Genialne błędy w systemie

Genialne błędy w systemie
Grupa OuLiPo – Warsztat Literatury Potencjalnej
Kwartalnik / kultura
Jeśliby oulipijczycy wiedzieli, jak łatwo w języku polskim można pomylić ich z olimpijczykami, byliby zachwyceni. Kontrolowane potknięcia były jedną z tych zasad, których przestrzeganie pomagało im poczuć twórczą wolność.
Czytaj
Jak mówić o książkach, których się nie przeczytało

Jak mówić o książkach, których się nie przeczytało
Umberto Eco, Wydawnictwo Blaga, 2023
Kwartalnik / kultura
O kolejnym głośnym (albo i nie) tytule wydawnym przez przez wydawnictwo Blaga pisze (albo i nie)
Czytaj

zdrowe życie
Źródło
Kwartalnik / społeczeństwo
Buddyjski nauczyciel duchowy wyjaśnia, jak uwolnić w sobie twórczą energię i poczuć radość z tego, co robimy.
Czytaj

Opowiadanie
Córka
Kwartalnik / kultura
Pociągi (jak mówiła Agatha Christie) to cudowna rzecz! Przedstawiamy nietłumaczone dotąd na język polski opowiadanie tegorocznego laureata Międzynarodowej Nagrody Bookera.
Czytaj

Nowości ze świata filozofii
Kwartalnik / kultura
Garść nowinek ze świata, o którym nie śniło się nie tylko Śpiącej Królewnie, ale chyba także filozofom przedstawia
Czytaj

wyimki ilustrowane
Wyimki ilustrowane – Leonora Carrington 3/2023
Kwartalnik / kultura
Cytat z książki „Siódmy koń” autorstwa wybitnej surrealistki zilustrowała
Czytaj

Myśli ludzi wielkich, średnich oraz psa Fafika – 3/2023
Kwartalnik / kultura
Przed Państwem jedyna na świecie rubryka, w której Albert Einstein występuje obok psa filozofa!
Czytaj
Po Picassie dla każdego

sztuka
Po Picassie dla każdego
Rozmowa z Jerrym Saltzem
Kwartalnik / kultura
Dzieło ma cieszyć, pobudzać, dawać wytchnienie. O sednie sztuki Ania Diduch rozmawia z wybitnym krytykiem Jerrym Saltzem.
Czytaj

Mniej znani krewniacy Kota w Butach
Kwartalnik / kultura
Okazuje się, że słynny Kot w Butach miał całkiem pokaźną rodzinę.
Czytaj

sztuka
Wszystkie nasze cielce
Kwartalnik / kultura
Co jest lepsze: sztuka mięsa czy może sztuka jedzenia owadów? I co mają do tego sztuki piękne?
Czytaj

Serce płomienia
Kwartalnik / kultura
W Persji turkus symbolizował wodę i zwycięstwo, w Mezoameryce – moc twórczą, Egipcjanie zaś nazywali go słowem „mefkat”, które oznaczało radość i zachwyt. Celne określenie – jego świetlista barwa budzi przecież właśnie takie uczucia.
Czytaj

Turkusowe pomieszanie
Kwartalnik / nauka
W przyrodzie jest rzadkością, ale nie przeszkodziło mu to w zdobyciu ogromnej popularności. Turkusowy z powodzeniem przeprowadza ludzi na drugą stronę ulicy i udaje, że tętni pod naszą skórą.
Czytaj

sztuka
Wielki turkus
Kwartalnik / kultura
Historię obrazu będącego nietuzinkowym podarunkiem ukochanego dla bratanka Vincenta van Gogha przedstawia
Czytaj

Pegaz, gazu! – 3/2023
Kwartalnik / kultura
Zachęcamy, byście w wolnych chwilach, których w wakacje przecież w bród (choćby bród rzeczny), próbowali wymyślać własne utwory!
Czytaj

Acedia
Kwartalnik / kultura
Przed demonem południa nikt nie może się uchronić, ale szczególnie groźny jest dla mnichów i uczonych. Niesie za sobą smutek i rezygnację. Porzućcie wszelką nadzieję, którzy go spotkacie.
Czytaj
Południce

Południce
Biografia demonologiczna
Kwartalnik / kultura
Szanownych Czytelników uprasza się, aby ze względu na własne bezpieczeństwo lekturze niniejszego tekstu oddawali się w innym miejscu niż pole czy miedza, a także nie w samo południe.
Czytaj

Świdryga i Midryga
Kwartalnik / kultura
Co dzieje się w południe? Tańce, hulanka, swawola! A nie, to zupełnie inna ballada. Tę napisał mistrz zielonej magii
Czytaj

Puste pola
Kwartalnik / kultura
Jeszcze nie tak dawno ziemie polskie pełne były niezwykłych stworzeń, po których nie ma już prawie śladu. Tym razem mowa nie o ginących gatunkach fauny i flory, ale o postaciach z demonicznego panteonu.
Czytaj

Północne słońce
Kwartalnik / nauka
Kiedy podziwiam ostatnie tego roku południe, dobrze wiem, że jutro słońce już nie wzejdzie. Ale i tak myślę o tym z niedowierzaniem – tym samym co kilkanaście lat temu, kiedy początek nocy polarnej obserwowałam po raz pierwszy w życiu.
Czytaj

Renifery były tu pierwsze
Kwartalnik / społeczeństwo
Samowie żyją w harmonii z naturą. Ich sprawdzone i skuteczne metody mogą okazać się bezcenne w naszych zmaganiach ze zmieniającym się klimatem.
Czytaj

sztuka
Przemijanie drobnych stworzonek
Kwartalnik / społeczeństwo
Natura, jak przedstawił ją Abraham Mignon na swoim obrazie, eksploduje feerią barw. Jednak im dłużej wpatrujemy się w płótno, tym więcej wypełza z niego mroku.
Czytaj

zdrowe życie
Lasy ekstraklasy
Kwartalnik / społeczeństwo
Zieleń i ptasie trele nie tylko są przyjemne, lecz także mogą nas uzdrawiać. Mocne stwierdzenie? Tak, ale istnieją na to dowody. Wygląda na to, że wszyscy jesteśmy biofilami, dla których harmonia z naturą jest warunkiem szczęścia.
Czytaj

Opowiadanie
Pistacja
Kwartalnik / kultura
Orzech bywa twardy do zgryzienia, ale już orzeszek pistacji przechodzi wszelkie pojęcie.
Czytaj

zdrowe życie
Nasze dosze
Kwartalnik / społeczeństwo
Żyj w zgodzie ze swoją prawdziwą naturą – zachęca ajurweda. W jaki sposób warto to robić i jak odkryć odpowiednią dla siebie ścieżkę zdrowia, mówi Agnieszce Rostkowskiej ajurwedyjski lekarz dr Dilbag Jindal.
Czytaj

zdrowe życie
Cała naprzód!
Kwartalnik / społeczeństwo
Codzienność przypomina rozpędzoną karuzelę z zadaniami. Zdecydowanie łatwiej spaść z niej ze zmęczenia niż choćby odrobinę zwolnić jej bieg.
Czytaj

Opowiadanie
W cieniu akacji
Kwartalnik / kultura
Być może ta historia wyda się Wam nieprawdopodobna, ale właśnie tak było. Naprawdę. Przedstawiamy opowiadanie wybitnego twórcy z RPA.
Czytaj

Między Oranje a Limpopo
Kwartalnik / społeczeństwo
Piękno przyrody, bogactwo zasobów, bardzo długa i skomplikowana historia – z takich nitek utkany jest współczesny obraz południa Afryki.
Czytaj

Król Lew
Kwartalnik / społeczeństwo
W tej opowieści są potężni przodkowie, zły brat ojca, spiski i zdrady, powstanie i upadek imperium. Nie dzieje się ona jednak w bajkowej krainie zwierząt, lecz na ziemiach wzdłuż Limpopo, które dziś nazywamy Mozambikiem. I jak to bywa z prawdziwymi historiami z czasów kolonializmu – kończy się tragicznie.
Czytaj

Ziemie ciągłej zmiany
Kwartalnik / społeczeństwo
Afryka wymyka się jednoznacznym określeniom. To kontynent wojen i wielkich procesów pojednania. Biedy i szczodrości. Bolesnej przeszłości, ale nade wszystko wiary w przyszłość.
Czytaj

Ubuntu
Kwartalnik / społeczeństwo
Afrykańska idea wspólnoty i przynależności umożliwiła 30 lat temu pojednanie skłóconego narodu, a dzisiaj społecznościom na całym kontynencie niesie szansę na lepsze życie.
Czytaj

Bura natura
Kwartalnik / społeczeństwo
Burowie, przodkowie dzisiejszych Afrykanerów, przybijali do Przylądka Dobrej Nadziei z nadzieją na spokojne życie zgodne z kalwińskimi zasadami wiary. Ich historia jest pełna krwawych walk i wielkich wędrówek, którym towarzyszyło ciągłe przeświadczenie o byciu narodem wybranym.
Czytaj

muzyka
Poczuj zef
Kwartalnik / kultura
W kraju, w którym wcześniej wszystko było czarne albo białe, nagle objawił sięjaskrawy, ociekający złotem kicz. I nie tylko się objawił, lecz także stał się głosem sprzeciwu wobec apartheidu, poniżenia biednych i sprowadzania afrykańskiej kultury do stereotypu.
Czytaj

muzyka
Klubowe brzmienie RPA
Kwartalnik / kultura
Ampiano powstaje z dala od komercyjnych rozgłośni i wytwórni płytowych, choć słuchają go miliony. Nie tylko Afryka, lecz także cały klubowy świat tańczą tak, jak im zagrają didżeje z RPA.
Czytaj

Gdy zwierzęta mogły mówić
Kwartalnik / społeczeństwo
Wierzenia Khoisan, rdzennych mieszkańców Afryki Południowej, nie zmieniły się od tysiącleci. To opowieści o czasach, gdy czas nie istniał, wszystko było wszystkim, a na Ziemi wszelkie istoty żyły w harmonii.
Czytaj

uwaga na klimat
Cud wspólnego pastwiska
Kwartalnik / społeczeństwo
Zgoda buduje i na szczęście lokalne wspólnoty na całym świecie to wiedzą. Badaczka Elinor Ostrom, opisująca zasady dzielenia się zasobami, doszła do zaskakującego wniosku: jeszcze może być dobrze.
Czytaj

Duch daru
Kwartalnik / nauka
Dar wyzwala energię społeczną. Puszczony w obieg wzmacnia więzi, buduje zaufanie. Jest przeciwieństwem towaru – kupowanego albo sprzedawanego i w żaden sposób niezwiązanego z tworzeniem wspólnoty.
Czytaj

Rzeczy, których nie da się podzielić
Kwartalnik / kultura
Bardzo ważny spis przedstawia kolektyw humorystyczno-kolekcjonerski
Czytaj

W pogoni za genem
Kwartalnik / nauka
W naturalnych warunkach ludzie nie potrafią wymieniać się genami, ale wśród mikroorganizmów to powszechna praktyka. Kawałki DNA przeskakują z bakterii na bakterię, fruwają ukryte w wirusach lub dryfują swobodnie, szukając nowego właściciela.
Czytaj

zdrowe życie
3 metody na uważność
Kwartalnik / społeczeństwo
O szacunku do siebie i gotowości na zmianę pisze
Czytaj

kosmiczne różności Łukasza Kaniewskiego
Kosmiczne różności Łukasza Kaniewskiego – 3/2023
Kwartalnik / nauka
O gigantycznej uciekinierce, rachmistrzyniach z Harvardu, księżycach Saturna i tajemnicach Marsa.
Czytaj

Znajdź wszystkie koty!
Kwartalnik / kultura
W każdej z poniższych historyjek ukrył się kot. Znajdziesz je wszystkie?
Czytaj

Mniej znane przysłowia o kotach
Kwartalnik / kultura
Kot fontannę dostał, ze zlewu się napił – i inne porzekadła o życiu.
Czytaj

Ludwik Jerzy Kern – Wiersz o kotach
Kwartalnik / kultura
Cudem odnaleziony wiersz o kotach Ludwika Jerzego Kerna (albo oczywiście napisany przez zupełnie innego poetę) przestawia