Wydaje się, że sztuka nie może bez nich istnieć. Pozwalają odwzorować rzeczywistość, przykuwają wzrok, niosą ukryte znaczenia. Historia kolorów to fascynująca opowieść o zmienności ludzkich gustów oraz sile naszych przekonań, skojarzeń i… stereotypów.

„Gdy ktoś zapyta: »Co znaczą słowa czerwony, niebieski, czarny, biały?«, możemy oczywiście wskazać przedmioty w takich kolorach. Ale na tym się kończy nasza zdolność do wytłumaczenia tych wyrazów”. Ludwig Wittgenstein

Najsłynniejsza powieść Stendhala miała nosić tytuł „Julien”, od imienia głównego bohatera. Później autor zdecydował się na Czerwone i czarne. „To mundur i sutanna – wyjaśniał Tadeusz Boy-Żeleński – to dwie Francje: Francja napoleońska i Francja Burbonów”. Taka jest najpopularniejsza interpretacja enigmatycznego tytułu. Jednak czerwień nie kojarzy się jednoznacznie z armią – napoleońskie mundury były błękitne. Poza tym czerwony i czarny wywołują jeszcze wiele innych skojarzeń. Miłość i śmierć. Kolory obstawiane w ruletce. Julien Sorel mówi też o „czarnej ambicji”, dla której przeciwwagą byłaby namiętna czerwień… Zapewne Stendhalowi podobała się wieloznaczność kolorystycznego tytułu – zaraz po Czerwonym i czarnym zaczął pracować nad utworem Różowe i zielone. Człowiek purpurowieje ze złości, bywa biały ze strachu albo wpada w czarną rozpacz. Ale zdarzają się też dni, kiedy myśli o niebieskich migdałach albo patrzy na świat przez różowe okulary. Kolory budzą silne skojarzenia emocjonalne i niosą symboliczne treści. Te jednak w zależności od epoki historycznej i miejsca bywają różne, a nawet sprzeczne. Barwy, które w pewnych okresach kojarzono z dzikością, diabłem czy zbrodnią, w innych epokach odzyskiwały prestiż jako królewskie czy boskie.

Grecka tetrada kolorów

Aż do XIX w. uważano, że starożytni Grecy nie cenili kolorów. „Jest barw cztery odpowiednio do liczby elementów: biała, czarna, czerwona i żółta” – pisał Empedokles, a za nim, w Timajosie, Platon. A co z błękitem nieba czy wiosenną zielenią? Kolor nieba Homer porównywał do miedzi i żelaza, a morze – do wina. Dla nas